Nuôi dạy con đúng cách-Khen sai cũng là một cách hại con

Khen ngợi luôn là một điều cần thiết đối với trẻ bởi trẻ ở giai đoạn mầm non còn khá nhỏ, chưa phân biệt hết được đúng sai. Việc ba mẹ khen trẻ hay trách mắng trẻ là một cách để trẻ nhận thức được hành động nào nên làm và hành động không nên làm. Điều đó còn có tác động thúc đẩy và khuyến khích trẻ làm được nhiều điều tốt hơn nữa. Vì vậy, chỉ cần ba mẹ khen sai cách hay khen chưa đúng sẽ phần nào đó ảnh hưởng đến trẻ.

Nguyên tắc chung của việc khen ngợi trẻ

Một nghiên cứu của George G. Bear và cộng sự tới từ School of Education, University of Delaware, Newark, Delaware 19716, USA đã chỉ ra rằng: những phần thưởng hữu hình có thể gây hại cho động cơ nội tại. “Phần thưởng hữu hình” trong trường hợp này là những lời khen hay những món quà bố mẹ dành cho trẻ. “Động cơ nội tại” chính là hành động của trẻ và những mong muốn, ý thức thực hiện hành động của trẻ. Điều này muốn nói lên rằng hành động khen ngợi của ba mẹ không hề vô hại như ba mẹ nghĩ mà nó ảnh hưởng rất nhiều đến trẻ kể cả tiêu cực lẫn tích cực. Và điều này đặc biệt đúng khi các phần thưởng được sử dụng theo cách kiểm soát để tạo ra sự tuân thủ. Cách này được sử dụng rất phổ biến tại cách nuôi dạy con của các ba mẹ Việt Nam.

Ví dụ: “Nếu con ngoan, cư xử đúng mực, con sẽ được thưởng”
Tiếp theo những lời khen ngợi không khuyến khích những hành vi làm chủ và khen ngợi một cách chung chung sẽ thúc đẩy những hành vi bất lực . Tức là sự khen ngợi không tập trung vào quá trình thực hiện hành vi của trẻ, mà tập trung vào kết quả hoạt động hoặc tố chất.

Một vài gợi ý về cách khen ngợi trẻ.

Thông qua một số tài liệu KidsOnline sưu tầm được, để tạo ra được một “lời khen đúng nghĩa” đó không chỉ là hành động tại một thời điểm mà đó phải là cả một quá trình. Bắt đầu từ việc bố mẹ nhận thấy và ghi nhận hành động của trẻ. Quan trọng hơn việc nhận ra bố mẹ cần phải phân tích hành động, cách thực hiện hành động đó của trẻ để biết được trẻ đã thực hiện đúng ở chỗ nào? Vì sao lại được khen? Những điều này ba mẹ phải biết rõ, như vậy ba mẹ mới biết cách để giúp trẻ cũng nhận thức được hành động của mình.

Bố mẹ nên nhớ rằng, trẻ còn nhỏ, hành động và suy nghĩ của trẻ đều được thực hiện nhờ quá trình quy nạp kiến thức từ thế giới xung quanh hay học tập từ những người khác nên điều đó có thể đúng và sai. Hành động của trẻ cũng vậy, có phần đúng, có phần chưa đúng, bố mẹ cần quan sát kĩ càng để chỉnh sửa kịp thời cho trẻ.

Sau khi đã phân tích hành động của trẻ, bố mẹ sẽ tìm cách hợp lý để tán dương đồng thời không quên lập kế hoạch tương lai cho trẻ. Nghĩa là định hướng, cho trẻ biết tương lai cần tiếp tục làm gì và không nên làm gì.

Một lưu ý nữa cho bé mẹ để nuôi dạy con đúng cách là cần khen trẻ một cách rõ ràng thay vì một cách chung chung.

Ví dụ: Thông thường bố mẹ sẽ khen con theo kiểu ” con đã làm rất tốt, mẹ ghi nhận sự cố gắng của con,…” Điều này hoàn toàn không phải là một cách khen ngợi, nó chỉ khiến trẻ cảm thấy hoang mang và không biết mình đã làm gì tốt. Thay vì đó bố mẹ hãy nêu rõ hành động tốt của trẻ qua một số cách khen như sau:
-Việc làm……. hôm nay của con đã tốt hơn như thế nào so với hoạt động trước đó?
-Cảm giác sung sướng/hạnh phúc của bố mẹ khi được chứng kiến điều đó?
Khen ngợi con không hề đơn giản! Khen ngợi con đúng cách sẽ góp phần vào quá trình nuôi dạy con đúng cách của trẻ, giúp trẻ phát triển theo đúng định hướng của bố mẹ.